فلسفه علم

همه ما در معرض تصمیم‌های سرنوشت‌سازیم. وقتی مریض می‌شویم باید تصمیم بگیریم که پیش پزشک برویم یا یک انرژی درمان‌گر. در زمان انتخابات باید تصمیم بگیریم رای دهیم یا ندهیم یا مثلا اگر در سازمانی مدیر باشیم باید تصمیم بگیریم و بعضی وقت‌ها این تصمیمات پیامدهای وسیعی برای خودمان یا سازمان‌مان دارد. در جهان پر سرصدای امروز و پر از صداها و اطلاعات در شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌ها که هر یک سعی دارند اثری بر باورها، نگرش‌ها، شناخت‌ها، علایق و رفتارهای ما بگذارند و به آن‌ها شکل و جهت دهند، آیا فراشناختی وجود دارد؟ آیا ابزاری وجود دارد که ورای هر یک از این تصمیمات که هر کدامشان در یک حوزه تخصصی است، تصمیمات ما را خردمندانه‌تر کند و باورهای ما را عقلانی‌تر؟ آیا نحوه فکر کردن و استدلال کردن هم یک مهارت است که نیاز به آموزش و تمرین دارد؟این موضوعی بود که درباره آن با دکتر حامد صفایی‌پور در اپیزود ۳۴ و ۳۵ پادکست فلسفه علم گفت‌وگو کردیم. اپیزود ۳۵ بخش دوم گفت‌وگو با دکتر حامد صفایی‌پور و بیشتر به جنبه‌های نظری تفکر نقادانه یا به عبارت دقیق‌تر «سنجش‌گرایانه اندیشیدن» تمرکز دارد و با حامد در این‌باره گفت‌وگو می‌کنیم که چرا تفکر نقادانه؟ نسخه ایرانی تفکر نقادانه چه عارضه‌هایی داشته است؟ و تفکر نقادانه با چه فضایلی باید همراه شود تا ما را تبدیل به ماشین مغالطه‌یاب نکند؟معرفی میهمان برنامه:حامد صفایی‌پور، دانش‌آموخته دکترای فلسفه علم در دانشگاه تربیت مدرس است. حامد بیشتر از ۱۰ سال است که مشغول آموزش و پژوهش در تفکر نقادانه است و موسسه «تیزفکری» را بنیان گذاشته است. او به همراه همکارانش، دوره‌ها و کارگاه‌های متعددی در حوزه مهارت‌های نرم برای سازمان‌ها، دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی برگزار می‌کنند.سایت موسسه تیزفکری:https://tizfekri.com/حمایت مالی:پادکست فلسفه علم رایگان است و شنوندگان هیچ مسئولیت اخلاقی، قانونی یا عرفی برای پرداخت هزینه ندارند. اگر خواستید لطف کنید و به ارتقای کیفیت و بقای این پادکست کمک کنید، از لینک‌ها و روش‌های زیر می‌توانید حامی مالی پادکست فلسفه علم باشید:https://cheraghprize.com/donate/ شماره کارت جهت حمایت مالی:6219 8619 3919 9880حساب پی‌پل و وایز برای پرداخت‌های خارج از ایران:PayPal: amir_starshine@yahoo.comWise: @seyedamirhassanm

همه ما در معرض تصمیم‌های سرنوشت‌سازیم. وقتی مریض می‌شویم باید تصمیم بگیریم که پیش پزشک برویم یا یک انرژی درمان‌گر. در زمان انتخابات باید تصمیم بگیریم رای دهیم یا ندهیم یا مثلا اگر در سازمانی مدیر باشیم باید تصمیم بگیریم و بعضی وقت‌ها این تصمیمات پیامدهای وسیعی برای خودمان یا سازمان‌مان دارد. در جهان پر سرصدای امروز و پر از صداها و اطلاعات در شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌ها که هر یک سعی دارند اثری بر باورها، نگرش‌ها، شناخت‌ها، علایق و رفتارهای ما بگذارند و به آن‌ها شکل و جهت دهند، آیا فراشناختی وجود دارد؟ آیا ابزاری وجود دارد که ورای هر یک از این تصمیمات که هر کدامشان در یک حوزه تخصصی است، تصمیمات ما را خردمندانه‌تر کند و باورهای ما را عقلانی‌تر؟ آیا نحوه فکر کردن و استدلال کردن هم یک مهارت است که نیاز به آموزش و تمرین دارد؟این موضوعی بود که درباره آن با دکتر حامد صفایی‌پور در اپیزود ۳۴ و ۳۵ پادکست فلسفه علم گفت‌وگو کردیم. اپیزود ۳۴ بیشتر به جنبه‌های عملی‌تر تفکر نقادانه یا به عبارت دقیق‌تر «سنجش‌گرایانه اندیشیدن» تمرکز دارد و حامد از ۱۰ مهارت کلیدی آن می‌گوید؛ ۱۰ فرمان که می‌توانیم آن‌ها را در موقعیت‌های واقعی بکار گیریم.معرفی میهمان برنامه:حامد صفایی‌پور، دانش‌آموخته دکترای فلسفه علم در دانشگاه تربیت مدرس است. حامد بیشتر از ۱۰ سال است که مشغول آموزش و پژوهش در تفکر نقادانه است و موسسه «تیزفکری» را بنیان گذاشته است. او به همراه همکارانش، دوره‌ها و کارگاه‌های متعددی در حوزه مهارت‌های نرم برای سازمان‌ها، دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی برگزار می‌کنند.سایت موسسه تیزفکری:https://tizfekri.com/حمایت مالی:پادکست فلسفه علم رایگان است و شنوندگان هیچ مسئولیت اخلاقی، قانونی یا عرفی برای پرداخت هزینه ندارند. اگر خواستید لطف کنید و به ارتقای کیفیت و بقای این پادکست کمک کنید، از لینک‌ها و روش‌های زیر می‌توانید حامی مالی پادکست فلسفه علم باشید:https://cheraghprize.com/donate/ شماره کارت جهت حمایت مالی:6219 8619 3919 9880حساب پی‌پل و وایز برای پرداخت‌های خارج از ایران:PayPal: amir_starshine@yahoo.comWise: @seyedamirhassanm

نظریه کوانتومی یکی از موفق ترین تئوری‌های فیزیکی است که تا به حال توسعه یافته و مثال اعلایی از درخشش ذهن بشری است. از زمان پایه گذاری آن در اوایل قرن بیستم، این نظریه طی دهه‌ها از آزمایش‌‌های سرنوشت‌سازی موفق بیرون آمده است. ولی در عین موفقیت در پیش‌بینی و ساخت فناوری‌های فراوانی بر اساس آن (از گوشی موبایلی که در دست دهید تا نیروگاه‌های هسته‌ای و دستگاه MRI) یکی از عجیب و غریب‌ترین نظریه‌های علمی توسعه داده شده است که بخش بزرگی از آن با شهود انسانی ما سازگار نیست. آنقدر ناسازگار که اینشتین تا پایان عمر به آن مشکوک بود و یکی از منتقدان جدی ورژن استاندارد آن بود. اینشتین معتقد بود که تمام جنبه‌های واقعیت باید وجودی ملموس و کاملاً قابل درک و شناخته شده داشته باشند و این شامل هر چیزی، از اجرامی شبیه به ماه گرفته تا فوتون‌های نور می‌شود. به بیان دیگر واقعیت باید دارای ویژگی‌های دقیقی باشد که از طریق اندازه‌گیری قابل کشف است. با این حال، بور، شرودینگر و دیگر طرفداران مکانیک کوانتومی در آن زمان اعتقاد داشتند که واقعیت اساساً نامشخص است و یک ذره تا لحظه‌ی اندازه‌گیری، ویژگی‌های مشخصی ندارد.این نظریه شکلی از فلسفه نیست اما هر زمان که بخواهید معادلات مکانیک کوانتومی را به کلمات ترجمه کنید یا واقعیت‌های بنیادین جهان را با آن توضیح دهید و تفسیر کنید، ابهام وجود دارد. و این یک قلمرو فلسفی جالب (و احتمالاً مشکل ساز) را باز می‌کند و ما در این اپیزود دقیقا در همین‌باره با دکتر مهدی خلیلی گفت‌وگو می‌کنیم. از اثر مشاهده گر و مسئله اندازه‌گیری تا درهم‌تنیدگی کوانتومی و تفسیر مبتنی بر جهان‌های موازی.معرفی مهمان:مهدی خلیلی دانش‌آموخته مهندسی صنایع از دانشگاه امیرکبیر، فلسفه علم از دانشگاه شریف و دکترای فلسفه از دانشگاه ویو آمستردام است. او یک پست داک در دانشگاه گراتس اتریش و یک پست داک در پژهشگاه دانش‌های بنیادی (IPM) گذرانده و این روزها پروژه‌ه تحقیقاتی جدیدی را در حوزه واقع‌گرایی علمی در دانشگاه برن سؤییس آغاز کرده است. مهدی مقاله‌هایی در معتبرترین ژورنال‌های آکادمیک فلسفی جهان در حوزه‌های واقع‌گرایی مبتنی بر هستومندها، منظرگرایی، فلسفه مکانیک کوانتومی، هوش مصنوعی و اخلاق منتشر کرده است.صفحه معرفی و مقالات مهمان در Philpeoplehttps://philpeople.org/profiles/mahdi-khaliliحمایت مالی:پادکست فلسفه علم رایگان است و شنوندگان هیچ مسئولیت اخلاقی، قانونی یا عرفی برای پرداخت هزینه ندارند. اگر خواستید لطف کنید و به ارتقای کیفیت و بقای این پادکست کمک کنید، از لینک‌ها و روش‌های زیر می‌توانید حامی مالی پادکست فلسفه علم باشید:https://cheraghprize.com/donate/ شماره کارت جهت حمایت مالی:6219 8619 3919 9880حساب پی‌پل و وایز برای پرداخت‌های خارج از ایران:PayPal: amir_starshine@yahoo.comWise: @seyedamirhassanmاسپانسر این اپیزود پادکست فلسفه علم «دیجی‌پی» است.وبسایت دیجی‌پی: https://www.mydigipay.com/دیجی‌پی در اینستاگرام:https://www.instagram.com/mydigipay?igsh=MWlsOW8xMnltZ2k0OA==

در علم هم چیزهایی وجود دارد که با تعریف مرسوم قابل مشاهده نیستند. الکترون‌ها، ژن‌ها، سیاه‌چاله‌ها، امواج گرانشی و صدها هستومند دیگر در نظریه‌های علمی امروز جایگاه محوری در توصیف ما از واقعیت جهان هستی دارند. از طرفی اگر به تاریخ علم نگاه کنیم با چیزهایی مواجه می‌شویم که وجود آن‌ها برای دانشمندان زمان قطعی فرض می‌شد اما بعدا فهمیدیم که آن‌ها وجود ندارند. چیزهای مشاهده‌ناپذیر علم چه تفاوتی با جن و پری دارند؟ علاوه بر چیزها، نظریه‌ها نیز وضعیتی مشابه دارند. تاریخ علم مملو از نظریه‌هایی است که زمانی در درستی آن‌ها تردیدی نبود اما امروز می‌دانیم که آن‌ها درست نبودند. اگر در طول تاریخ اینطور بوده است، چه دلیلی دارد که نظریه‌های علمی امروز واقعا صادق باشند؟اپیزود ۳۲ پادکست فلسفه علم، گفت‌وگویی است با دکتر مهدی خلیلی، درباره واقع‌گرایی و ناواقع‌گرایی علمی.آیا علم به ما درباره واقعیت این عالم خبر می دهد یا صرفاً ابزاری است که موقتا کار می‌کند که به ما قدرت پیش‌بینی و تبیین می‌دهد؟معرفی مهمان:مهدی خلیلی دانش‌آموخته مهندسی صنایع از دانشگاه امیرکبیر، فلسفه علم از دانشگاه شریف و دکترای فلسفه از دانشگاه ویو آمستردام است. او یک پست داک در دانشگاه گراتس اتریش و یک پست داک در پژهشگاه دانش‌های بنیادی (IPM) گذرانده و این روزها پروژه‌ه تحقیقاتی جدیدی را در حوزه واقع‌گرایی علمی در دانشگاه برن سؤییس آغاز کرده است. مهدی مقاله‌هایی در معتبرترین ژورنال‌های آکادمیک فلسفی جهان در حوزه‌های واقع‌گرایی مبتنی بر هستومندها، منظرگرایی، فلسفه مکانیک کوانتومی، هوش مصنوعی و اخلاق منتشر کرده است.صفحه معرفی و مقالات مهمان در Philpeoplehttps://philpeople.org/profiles/mahdi-khaliliحمایت مالی:پادکست فلسفه علم رایگان است و شنوندگان هیچ مسئولیت اخلاقی، قانونی یا عرفی برای پرداخت هزینه ندارند. اگر خواستید لطف کنید و به ارتقای کیفیت و بقای این پادکست کمک کنید، از لینک‌ها و روش‌های زیر می‌توانید حامی مالی پادکست فلسفه علم باشید:https://cheraghprize.com/donate/ شماره کارت جهت حمایت مالی:6219 8619 3919 9880حساب پی‌پل و وایز برای پرداخت‌های خارج از ایران:PayPal: amir_starshine@yahoo.comWise: @seyedamirhassanmمتن پیاده شده بیشتر اپیزودهای پادکست فلسفه علم در آدرس زیر در دسترس است:https://cheraghprize.com/pos/صفحه اینستاگرام پادکست فلسفه علم:https://www.instagram.com/philosophyofsciencee/اسپانسر این اپیزود پادکست فلسفه علم «دیجی‌پی» است.وبسایت دیجی‌پی: https://www.mydigipay.com/دیجی‌پی در اینستاگرام:https://www.instagram.com/mydigipay?igsh=MWlsOW8xMnltZ2k0OA==

اپیزود ۳۱ پادکست فلسفه علم، بخش دومِ گفت‌وگو با دکتر حسین شیخ‌رضایی درباره نسبی‌انگاری (Relativism) است. در این اپیزود مشخصاً درباره نسبی‌انگاری در اخلاق گفت‌وگو می‌کنیم؛ دلایل له و علیه آن تشریح می‌شود و نهایتاً مهمان برنامه از گونه‌ای نسبی‌انگاری در فرااخلاق (Metaethics) دفاع می‌کند. او توضیح می‌دهد که در این چارچوب فلسفی چطور «اختلاف نظر» تبیین می‌شود و نتایج مطالعات تجربی در فلسفه آزمایشگاهی که درباره نسبی‌انگاری و مطلق‌انگاری انجام شده است، چه می‌گویند. در پایان این پرسش را از حسین می‌پرسیم اگر ما در اخلاق نسبی‌انگار باشیم بیشتر احتمال دارد دیگرانِ «غیرخودی» را بپذیریم؟ یا به عبارتی آیا نسبی‌انگاری ارتباطی با رواداری و تحمل دیگران دارد؟در اپیزودهای ۳۰ و ۳۱ سیاوش صفاریان‌پور، پژمان نوروزی و امیرحسن موسوی با حسین شیخ‌رضایی درباره نسبی‌انگاری، مطلق‌انگاری و ورای آن گفت‌وگو کرده‌اند.معرفی مهمان:حسین شیخ‌رضایى دانش آموخته مهندسی برق در مقطع کارشناسی و فلسفه علم در مقطع کارشناسی‌ارشد از دانشگاه صنعتی شریف است و دکتراى فلسفه خود را در سال ۱۳۸۵ از دانشگاه دورهام گرفته است. او هم‌اکنون استاد و پژوهشگر در حوزه‌های فلسفه علم، مطالعات علم و فلسفه ذهن، عضو هیئت علمی موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران، مدیر مسئول نشر کرگدن و مؤسس مدرسه تردید است. از جمله کتاب‌های او: آشنایی با فلسفه علم (هرمس، ۱۳۹۱)، آشنایی با فلسفه ذهن (هرمس، ۱۳۹۱)، علم‌ورزی در حلقه کندوکاو (پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، ۱۳۹۴). این ترجمه‌ها هم از او منتشر شده است: فلسفه ذهن، یک راهنمای مقدماتی (صراط، ۱۳۸۸)، علم، جامعه، اخلاق: جستارهایی در ابعاد اجتماعی و اخلاقی علم (مینوی خرد، ۱۳۹۱)، رشد شناختی (دانش‌پرور، ۱۳۹۴)، مقدمه‌ای فلسفی بر علوم شناختی (نشر نو، ۱۳۹۷).لینک ویدیوی معرفی شده در اپیزود:https://www.aparat.com/v/v33lb3oحمایت مالی:پادکست فلسفه علم رایگان است و شنوندگان هیچ مسئولیت اخلاقی، قانونی یا عرفی برای پرداخت هزینه ندارند. اگر خواستید لطف کنید و به ارتقای کیفیت و بقای این پادکست کمک کنید، از لینک‌ها و روش‌های زیر می‌توانید حامی مالی پادکست فلسفه علم باشید:https://cheraghprize.com/donate/ شماره کارت جهت حمایت مالی:6219 8619 3919 9880متن پیاده شده بیشتر اپیزودهای پادکست فلسفه علم در آدرس زیر در دسترس است:https://cheraghprize.com/pos/صفحه اینستاگرام پادکست فلسفه علم:https://www.instagram.com/philosophyofsciencee/اسپانسر این اپیزود «ویپاد»؛ ترابانک پاسارگاد است.وب‌سایت ویپاد:https://trc.metrix.ir/bcyyja/حساب اینستاگرام ویپاد:https://www.instagram.com/wepod_ir/?hl=en 

بیشترِ فیلسوفان (دست‌کم در سنت تحلیلی)، مخالف سرسخت نسبی‌انگاری هستند. آن‌ها بر این باورند که چنانچه اینطور فکر کنیم که حقیقت نسبی است و خارج از چارچوب‌ها، منظرها، جوامع و فرهنگ‌ها حقیقت مطلقی وجود ندارد، اساساً مفاهیمی مانند امر اخلاقی، واقعیت علمی، فلسفه‌ورزی و حتی گفت‌وگو برای نیل به حقیقت، بخش بزرگی از معنای خود را از دست خواهد داد. در اپیزود ۱۳ پادکست فلسفه علم و در گفت‌وگو با دکتر امیر صائمی به تفصیل درباره این نوع دیدگاه گفت‌وگو کردیم.اما دکتر حسین شیخ‌رضایی فیلسوف علمی‌ست که اینطور نمی‌اندیشد.اپیزود ۳۰ و ۳۱ پادکست فلسفه علم درباره نسبی‌انگاری است. دکتر حسین شیخ رضایی، پژوهشگر فلسفه علم، عضو هیئت علمی مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران، مؤسس مدرسه تردید و مدیر مسئول انتشارات کرگدن بر خلاف بسیاری از فیلسوفان سنت تحلیلی فهم همدلانه‌تری از نسبی‌انگاری دارد. در این دو اپیزود سیاوش صفاریان‌پور، پژمان نوروزی و امیرحسن موسوی با حسین شیخ‌رضایی درباره نسبی‌انگاری، مطلق‌انگاری و ورای آن گفت‌وگو کرده‌اند و از او پرسیده‌اند آیا نسبی‌انگاری بستری برای توجیه اعمال حکومت‌های خودکامه نیست؟ حمایت مالی:پادکست فلسفه علم رایگان است و شنوندگان هیچ مسئولیت اخلاقی، قانونی یا عرفی برای پرداخت هزینه ندارند. اگر خواستید لطف کنید و به ارتقای کیفیت و بقای این پادکست کمک کنید، از لینک‌ها و روش‌های زیر می‌توانید حامی مالی پادکست فلسفه علم باشید:https://cheraghprize.com/donate/ شماره کارت جهت حمایت مالی:6219 8619 3919 9880حساب پی‌پل و وایز برای پرداخت‌های خارج از ایران:PayPal: amir_starshine@yahoo.comWise: @seyedamirhassanmمتن پیاده شده بیشتر اپیزودهای پادکست فلسفه علم در آدرس زیر در دسترس است:https://cheraghprize.com/pos/اسپانسر این اپیزود «ویپاد»؛ ترابانک پاسارگاد است.وب‌سایت ویپاد:https://trc.metrix.ir/bcyyja/حساب اینستاگرام ویپاد:https://www.instagram.com/wepod_ir/?hl=en 

اپیزود ۲۹ پادکست فلسفه علم گفت‌وگویی با دکتر امیرمحمد گمینی درباره تاریخ علم است. دکتر گمینی عضو هیئت علمی پژوهشکده‌ی تاریخ علم دانشگاه تهران است و فارغ‌التحصیل دکترای تاریخ و فلسفه علم از مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران.در این اپیزود به این پرسش‌ها پرداخته‌ایم که چرا تاریخ نقشی چنین بنیادین در فهم اندیشه‌ها، دانش‌ها و ایدئولوژی‌ها دارد، چه بدفهمی‌هایی از تاریخ در میان ما رایج است و چطور روایت‌های تاریخی هویت امروز ما را شکل می‌دهند. صفحه مهمان برنامه در دانشگاه تهران برای معرفی دقیق‌تر:https://rtis2.ut.ac.ir/cv/amirgaminiحمایت مالی:پادکست فلسفه علم رایگان است و شنوندگان هیچ مسئولیت اخلاقی، قانونی یا عرفی برای پرداخت هزینه ندارند. اگر خواستید لطف کنید و به ارتقای کیفیت و بقای این پادکست کمک کنید، از لینک‌ها و روش‌های زیر می‌توانید حامی مالی پادکست فلسفه علم باشید:https://cheraghprize.com/donate/حساب پی‌پل و وایز برای پرداخت‌های خارج از ایران:PayPal: amir_starshine@yahoo.comWise: @seyedamirhassanm متن پیاده شده بیشتر اپیزودهای پادکست فلسفه علم در آدرس زیر در دسترس است:https://cheraghprize.com/pos/اسپانسر این اپیزود «ویپاد»؛ ترابانک پاسارگاد است.وب‌سایت ویپاد:https://trc.metrix.ir/bcyyja/حساب اینستاگرام ویپاد:https://www.instagram.com/wepod_ir/?hl=en   

اپیزود ۲۸ پلاس پادکست فلسفه علم است مروری‌ست بر بازخوردها، پرسش‌ها و انتقادهایی بر ۳ اپیزود ۲۶، ۲۷ و ۲۸، «کاوشی در بیماری و درمان‌های روان».بعد از انتشار ۳گانه مذکور که گفت وگویی بود با حامد طباطبایی در حوزه فلسفه روان‌پزشکی، شنوندگان محترم پادکست فلسفه علم بازخوردهای فراوانی دادند که به دلیل اهمیت موضوع تصمیم گرفتیم یک اپیزود مستقل و اضافی منتشر کنیم و به مرور این بازخورها بپردازیم. در این اپیزود دکتر امیرحسن موسوی و دکتر حامد طباطبایی به بعضی از مهم‌ترین پرسش ها و بازخوردها می‌پردازند، پاسخ‌هایی مطرح کرده و کتاب‌ها و مقالاتی در موضوعات مرتبط معرفی می‌کنند. فهرست کامل منابع معرفی شده در این اپیزود، کتاب‌ها و مقالات، در لینک زیر در دسترس است:https://cheraghprize.com/%d9%81%d9%87%d8%b1%d8%b3%d8%aa-%d9%85%d9%86%d8%a7%d8%a8%d8%b9-%d9%85%d8%b9%d8%b1%d9%81%db%8c-%d8%b4%d8%af%d9%87-%d8%af%d8%b1-%d8%a7%d9%be%db%8c%d8%b2%d9%88%d8%af-28-%d9%be%d8%a7%d8%af%da%a9%d8%b3/ صفحه مهمان برنامه در دانشگاه کمبریج برای معرفی دقیق‌تر:https://www.hps.cam.ac.uk/directory/tabatabaeighomiحمایت مالی:پادکست فلسفه علم رایگان است و شنوندگان هیچ مسئولیت اخلاقی، قانونی یا عرفی برای پرداخت هزینه ندارند. اگر خواستید لطف کنید و به ارتقای کیفیت و بقای این پادکست کمک کنید، از لینک‌ها و روش‌های زیر می‌توانید حامی مالی پادکست فلسفه علم باشید:https://cheraghprize.com/donate/