خداحافظ آفریقا

شصت‌وهفت سال قبل درست در چنین روزی اولین دست‌ساخته بشر به فضا فرستاده شد و عصر فضا برای انسان‌هوشمند‌هوشمند با «اسپوتنیک‌۱» آغاز شد. ما در هجده اپیزود گذشته مسیر سفر چند ده هزار ساله انسان را دنبال کردیم و امروز به پایان این اودیسه انسانی میپرسیم. همراه با دکتر حامد وحدتی‌نسب آخرین قسمت را تقدیم شما می‌کنیم. اپیزود بیستم، به‌زودی در قالب اجرای زنده برگزار می‌شود و پرونده این سفر بسته خواهد شد. سپاسگزار حمایت و تشویق و بازنشر‌های شما شنوندگان ارجمند هستیم. تهیه کننده: سیاوش صفاریان‌پور تدوین: مروا کاظم‌زاده طراح نشانه: خورشید آزادی

انسان خارج شده از آفریقا به هزاره‌های پایانی عصر پارینه سنگی یا دوران شکار/گرداوری، وارد شده است. تحولات فناورانه‌ی ساخت ادوات شکار در همراهی با استفاده از سموم، تور ماهیگیری و تله، توان شکار انسان را چندین برابر کرده است.انسان برای نخستین بار در دسته‌های چند ده نفره سازماندهی شده و نسل بسیاری از حیوانات را منقرض کرده است.درست در میانه تسلط بی چون و چرای انسان بر طبیعت پیرامون‌اش، یک فاجعه اقلیمی دهشتناک مسیر زندگی‌ را دگرگون کرد. یخبندان دِریاس جوان در 12 هزار و 700 سال پیش! و سرمایی کشنده برای 800 سال متوالی.انسان پس از گذر ازآخرین یخبندان (دِریاس جوان) دیگر انسان سابق نبود. عصر جدیدی حدود 12 هزار سال پیش آغاز شد که به دوراننوسنگی، یعنی شروع تولید غذا از طریق اهلی‌سازی جانوران و کشت گیاهان، شناخته می‌شود.

در اپیزود شماره ۱۶ پادکست خداحافظ آفریقا مسیر خروج انسان از آفریقا ‌و رسیدن به قاره استرالیا و قاره آمریکا را همراه با دکتر حامد وحدتی‌نسب استاد انسان دیرین‌‌شناسی پی میگیریم و به این پرسش می‌پردازیم که چطور انسان قبل از رسیدن به اروپا سر از استرالیا درآورد.تهیه‌کننده: سیاوش صفاریان‌پورتدوین: مروا کاظم‌زادهگرافیک: خورشید آزادی

سابقه حضور انسان در جغرافی ایران به حدود یک میلیون ‌و هشتصد هزار سال قبل باز می‌گردد. در اپیزود قبلی پادکست خداحافظ آفریقا رد انسان هایدلبرگ را دنبال کردیم. همچنان پرسش‌های زیادی وجود دارد اما دست کم این را می‌دانیم که فلات ایران پل عبور گروه‌های مختلف انسان در دوره‌های مختلف بوده است. در این اپیزود دکتر حامد وحدتی‌نسب به جزییات بیشتر از مسیر مکاشفه باستان‌شناسان و انسان دیرین شناسان در ایران می‌پردازد و برای ما خواهد گفت چرا هنوز سنگواره‌ای از اسکلت کامل و قابل استناد از انسان نئاندرتال در ایران نیافتیم. چرا در غارها به دنبال رد پای انسان می‌گردیم؟تهیه کننده سیاوش صفاریان‌پور تدوین مروا کاظم‌زاده طراح نشانه خورشید آزادی با سپاس از احسان مهرجو

در اپیزود شماره چهارده خداحافظ آفریقا به فلات ایران می‌رسیم. دکتر حامد وحدتی‌نسب اعتقاد دارد، ایران پل عبور بوده است! در این صورت چرا هنوز در جغرافیای ایران امروز نشانه‌های بارز مانند سنگواره جمجمه یا اسکلتی از مسافران آفریقا نیافتیم؟ در این اپیزود با این انسان‌دیرین‌شناس، ردپای انسان در فلات ایران را بررسی می‌کنیم و او از کاوش‌های خود و دیگر همکارانش برای کشف بقایای انسان کهن در ایران می‌گوید.تهیه کننده : سیاوش صفاریان پورتدوین مروا کاظم زادهگرافیک خورشید آزادی با سپاس از احسان مهرجو

از انسان هوشمند‌هوشمند پیکرک‌های مادینه (ونوس‌ها) ودست‌ساخته‌های شگفت‌انگیز دیگری بدست آمده است که سرنخ‌هایی از نگرش و رفتار آنها به ما می‌دهد. مخصوصا پیکرک‌های تلفیقی که نشان می‌دهد این گروه انسان‌ها به مرزی از توانایی رسیدند که چیزهایی بسازند که هرگز وجود نداشته است! بنابراین ما با موجودی رو‌به‌رو هستیم که میتواند تجسم کند و آن خیال را به شکل مجسمه‌هایی بسازد و یا نقاشی کند. پیکرک‌ «شیر‌مرد اشتادِل»، یکی از این نمونه‌ها است. اما عصر پارینه سنگی جدید اتفاقات مهم دیگری هم دارد. به‌غیر از توان ساختن تیر‌ و کمان و نیزه‌‌های تیز و نافذ، انسان‌های هوشمندِ هوشمند چيزى برای موفقیت در شكار يافتند كه دسترسی غذایی آنها را کمی آسان‌ کرد. این اتفاق بزرگ را انقلاب سَم می‌دانیم! آنها به تدریج دریافتند چه چیزهایی در طبیعت سمی و کشنده است. بدین ترتیب سم ساخته شد، و سرنیزه‌های آغشته به سم شانس از پا در آوردن شکار را به مراتب امکان‌پذیرتر کرد. باافزایش نرخ شکار، تغذیه انسان‌های هوشمند‌هوشمند بهتر شد و در ادامه مسیر به زادآوری بیشتر و افزایش جمعت آنها انجامید. اما اتفاق مهم دیگر در تغییر عملکرد مغز چیزی به اسم «جهش بزرگ رو به جلو» است. در این جهش چه رخ داد؟ گرگ خاکستری در این تغییرات بنیادی زیست انسان چه نقشی داشت؟ چرا بجای گرگ [سگ]، همزیستی موجودات دیگر مثل خرس یا گربه‌سانان در کنار انسان جور نشد؟ در اپیزود شماره سیزده پادکست «خداحافظ آفریقا» همراه با دکتر حامد وحدتی‌نسب به این پرسش‌ها می‌پردازیم. تهیه‌کننده: سیاوش صفاریان‌پورتدوین: مروا کاظم‌زادهگرافیک: خورشید آزادی

در عمق غارهای تاریک نقاشی‌هایی از انسان بر دیوار غارها پیدا شده است که پرسشی مهم را پیش می‌آورد، این نقاشی‌های انتزاعی چطور و چگونه چنین شگفت‌انگیز شده است؟ در این اپیزود پادکست «خداحافظ آفریقا» به دوره پارینه سنگی جدید می‌رسیم.تکرار این موضوع لازم است که ما به یکباره دست به این کوچ بزرگ ‌و پراکنده شدن در سیاره زمین نزدیم. انسان دست‌کم شش بار با آفریقا خداحافظی کرده است و هر بار گروهی از نسل انسان در تلاش برای کشف زیستگاه‌های دیگر پیش‌رفته است. اما حدود چهل تا هفتاد هزار سال پیش آخرین خداحافظی با آفریقا توسط انسان هوشمندِهوشمند رخ داد! امروز می‌دانیم حدود ۴۵ هزارسال پیش گروههایی از انسان هوشمندهوشمند با عبور از منطقه زاگرس مهاجرتی گسترده به گوشه کنار جهان را تجربه کرده است، بدین ترتیب نسل‌ پس از نسل، دامنه این پیشروی گسترده شده است! اما انسان هوشمند هوشمند چه شکلی بوده ؟ چقدر به ما شباهت داشته ؟ فرم جمجمه متفاوت آنها نسبت به باقی انسان‌ها چه معنایی دارد؟ بر سر مغز انسان هوشمند‌هوشمند چه آمد؟پاسخ کوتاه اینکه، آنها خود ما هستیم! اما اصلی ترین اتفاق در تفاوت ما با دیگر گونه‌های انسانی رخدادی بزرگ و استثنایی بود، چیزی که در دو کلمه معرفی می‌شود:انقلاب شناختیبا حضور دکتر حامد وحدتی‌نسب، انسان دیرینه‌شناستهیه‌کننده: سیاوش صفاریان‌پورتدوین: مروا کاظم زادهگرافیک: خورشید آزادی

اگر همه ما از آفریقا سر برآورده‌ایم چرا چهره‌ و ظاهر متفاوتی داریم؟ چه شد که انسان هوشمند‌هوشمند تنها حکمران نسل انسان در این سیاره شد؟ آیا اجداد ما ساپینس‌ها، نئاندرتال‌ها منقرض کرده‌اند؟ مرور ردپای انسان و روند پراکنش آن در قاره‌های مختلف چه حقیقتی را روشن می‌کند؟ و پرسش مهمتر، چه چیز برتری نژادی در میان انسان‌ها را سبب می‌شود؟ آیا انسان‌شناسان تاکنون نشانی از نژاد برتر یافته‌اند؟ در اپیزود شماره یازده پادکست خداحافظ آفریقا دکتر حامد وحدتی نسب این پرسشها را بررسی می‌کند. تهیه کننده : سیاوش صفاریان‌پور تدوین : احسان مهرجو گرافیک : خورشید آزادی