Drang naar Samenhang

Zelf je hout hakken voor de kachel, je eigen brood bakken, of een berg beklimmen om boven van het uitzicht te genieten. Dit kost meer moeite dan hout of brood kopen of de lift naar boven nemen. Waarom zou je moeite doen? Daar hebben psychologen een verklaring voor. Het doen van moeite maakt dat we het eindresultaat meer waarderen. Dit is een fenomeen dat bekendstaat als effort justification. Het maakt dat we positief over onszelf gaan denken, dat we loyaal zijn aan groepen, maar ook dat we weerstand tegen verandering ervaren. Hoe dit precies zit, wat de valkuil van effort justification is en aan welke andere - zeer herkenbare - fenomenen dit is verwant, bespreken we in deze aflevering van Drang naar Samenhang.Presentatie: Rolf Zwaan & Anita EerlandMuziek: Rolf ZwaanBronnenLiu, R. (2024). Understanding effort justification in psychological processes. Schmidt, L., Skvortsova, V., Kullen, C., Weber, B., & Plassmann, H. (2017). How context alters value: The brain’s valuation and affective regulation system link price cues to experienced taste pleasantness. Scientific Reports, 7, 8098. https://doi.org/10.1038/s41598-017-08080-0Tijdens de opname wisten we het niet, maar we hebben het nagezocht. Ook benieuwd hoe lang Nederlanders in de keuken staan? Beluister dan het fragment Nederlanders staan kort in de keuken, korter dan andere Europeanen van EenVandaag.Een compleet overzicht met alle thema’s uit de podcast en de bijbehorende afleveringen vind je hier.

In deze eerste aflevering van het nieuwe seizoen keren we terug naar de platte aarde. We duiken in onderzoek waarin drie aanhangers van dit idee worden geïnterviewd over hun leven vóórdat ze hierin geloofden, hun omslagpunt, en hoe het hun wereld vandaag de dag vormt. De gesprekken onthullen intrigerende overeenkomsten én tegenstellingen. Zo delen platte-aarde denkers een gezamenlijk wantrouwen jegens de buitenwereld, maar lijken ze ook elkaar te wantrouwen. Wat zegt dit over hun overtuigingen? En wat kunnen we hiervan leren?Presentatie: Rolf Zwaan & Anita EerlandMuziek: Rolf ZwaanBronPahuus, K., Jørgensen, M.S., Wagoner, B. (2024). Toward a cultural psychology of conspiracy theories: A life-narrative analysis of flat earthers. Integrative Psychological and Behavioral Science. https://doi.org/10.1007/s12124-024-09857-5Een compleet overzicht met alle thema’s uit de podcast en de bijbehorende afleveringen vind je hier. Meer over de documentaire Behind the Curve op https://www.behindthecurvefilm.com/

De zomervakantie zit er bijna op en wij doen op de valreep tóch nog een zomerfilm, Ex Machina. In deze film wordt Caleb, een medewerker van een zoekmachinegigant door zijn CEO, Nathan, uitgenodigd om hem in zijn afgelegen huis annex lab te bezoeken. Bij aankomst blijkt dat de échte opdracht voor Caleb is om te achterhalen of de door Nathan gebouwde robot Ava bewustzijn heeft. Ze ziet er - deels - uit als een mens, maar kan ze ook denken als een mens en zich zo gedragen? Bij het bespreken van deze film komen thema’s als bewustzijn, AI en identiteit aan bod. We gaan onder andere in op vragen als: Wat is intelligentie?, Maakt het voelen van empathie een robot menselijk?, en Wat is de betekenis van het einde van de film? Over de vraag of we angstig moeten zijn voor AI maakten we al eerder aflevering 89. Presentatie: Rolf Zwaan & Anita EerlandMuziek: Rolf ZwaanBronEen beschrijving van de film Ex Machina en links naar alle eerdere zomerfilms is hier te vinden. Een compleet overzicht met alle thema’s uit de podcast en de bijbehorende afleveringen vind je hier. 

Angst en humor lijken in veel opzichten elkaars tegenpolen te zijn. Toch zijn er verrassend veel situaties die ons eerst angst aanjagen en waar we even later om lachen. Denk maar aan het bekijken van horrorfilms, het uithalen van een schrikgrap, maar ook het spelen van kiekeboe. In deze aflevering duiken we in de wetenschap achter de emoties angst en humor en hun intrigerende relatie. Ook gaan we in op de vraag hoe we humor kunnen inzetten om onze angst te beheersen. Luister mee voor boeiende voorbeelden, wetenschappelijk inzicht en praktische tips om met je angsten om te gaan door middel van humor. Onderzoek: Dr. Anita Eerland, prof.dr. Rolf ZwaanPresentatie: Rolf Zwaan & Anita EerlandMuziek: Rolf ZwaanBronAllbritton, D.W., & Gerrig,R..J. (1991). Participatory responses in text understanding. Journal of  Memory and Language, 30, 603-626.Hye-Knudsen, M., Kjeldgaard-Christiansen, J., Boutwell, B.B., & Clasen, M. (2024). First they scream, then they laugh: The cognitive intersections of humor and fear. Evolutionary Psychology. DOI: 10.1177/14747049241258355Een compleet overzicht met alle thema’s uit de podcast en de bijbehorende afleveringen is hier te vinden. 

Ooit een babyduif gezien? Als je antwoord hierop ‘nee’ is, dan ben je niet alleen. En dat is ook niet zo gek. Duiven - net als alle andere vogels - komen namelijk als volwassen exemplaren uit een fabriek. Echte vogels bestaan allang niet meer. Wat wij zien als vogels zijn eigenlijk drones die ons bespioneren. Dit klinkt misschien bizar, maar het nieuwe complotverhaal Birds Aren’t Real heeft honderdduizenden fans. Dit verhaal begon als onschuldige grap, maar is toen bewust als complotverhaal gelanceerd. Wat kunnen wij leren over misinformatie en complotverhalen van dit interessante experiment dat plaatsvindt in de echte wereld? Onderzoek: Dr. Anita Eerland, prof.dr. Rolf ZwaanPresentatie: Rolf Zwaan & Anita EerlandMuziek: Rolf ZwaanBronnenBeacock, I. (28 mei 2024). Birds aren’t real: The prank that turned misinformation on its head. The New Republic. Lorenz, T. (21 September 2021). Birds Aren’t Real, or Are They? Inside a Gen Z Conspiracy Theory. The New York Times. Zwaan R. (2021). Drang naar samenhang (hoofdstuk 7). Amsterdam: Boom.Zwaan, R.A. (2022). Conspiracy thinking as situation-model construction. Current Opinion in Psychology, 47,101413. https://doi.org/10.1016/j.copsyc.2022.101413Zwaan, R. A. (2024). Comprehension: from clause to conspiracy narrative. Discourse Processes, 1–14. https://doi.org/10.1080/0163853X.2024.2327271Een compleet overzicht met alle thema’s uit de podcast en de bijbehorende afleveringen is hier te vinden. 

De vriendschappen die we - vaak op jonge leeftijd - ontwikkelen, behouden we lang niet altijd voor de rest van ons leven. Sommige vriendschappen verwateren waardoor het contact met een oude vriend verloren gaat. In deze aflevering bespreken we onderzoek naar het herstellen van zulke contacten. Wat levert hernieuwd contact met een oude vriend ons op? Waarom is het zo moeilijk om contact met een oude vriend te maken? En hoe kun je mensen helpen om die stap te zetten? Onderzoek: Dr. Anita Eerland, prof.dr. Rolf ZwaanPresentatie: Rolf Zwaan & Anita EerlandMuziek: Rolf ZwaanBronnenAknin, L.B., & Sandstrom, G.M. (2024). People are surprisingly hesitant to reach out to old friends. Communications Psychology, 2(24). https://doi.org/10.1038/s44271-024-00075-8Rafnsson, S. B., Shankar, A. & Steptoe, A. Longitudinal influences of social network characteristics on subjective well-being of older adults: Findings from the ELSA study (2015). Journal of Aging and Health, 27, 919–934.Wang, X. Subjective well-being associated with size of social network and social support of elderly (2016). Journal Health Psychology, 21, 1037–1042.Een compleet overzicht met alle thema’s uit de podcast en de bijbehorende afleveringen is hier te vinden. 

Het lijkt soms net alsof we er binnen onze samenleving steeds extremere opvattingen op na houden en elkaar niet meer vinden. Dat maakt het moeilijk om de complexe uitdagingen waar we als samenleving voor staan het hoofd te bieden. In deze aflevering bespreken we de politieke polarisatie rondom klimaatverandering. Het lijkt voor de hand liggen dat mensen aan de linkerkant van het politieke spectrum meer met klimaatverandering bezig zijn dan mensen aan de rechterkant van het politieke spectrum. Maar zijn er interventies die politiek links, rechts of misschien wel allebei kunnen stimuleren om klimaatbeleid te steunen? En als dat zo is, kunnen diezelfde interventies dan ook pro-klimaat gedrag bevorderen? Onderzoek: Dr. Anita Eerland, prof.dr. Rolf ZwaanPresentatie: Rolf Zwaan & Anita EerlandMuziek: Rolf ZwaanBronBerkebile-Weinberg, M., Goldwert, D., Doell, K. C., Van Bavel, J. J., & Vlasceanu, M. (2024, April 16). The Differential Impact of Climate Interventions along the Political Divide in 60 Countries. https://doi.org/10.31234/osf.io/jv6brEen compleet overzicht met alle thema’s uit de podcast en de bijbehorende afleveringen is hier te vinden. 

We doen het bijna allemaal wel eens, vloeken of het gebruiken van een ander woord dat taboe is. Als we hard ons hoofd stoten, als onze favoriete club een tegendoelpunt krijgt, als we alleen zijn, maar ook in gezelschap. Maar waarom doen we dat? Welk effect heeft vloeken op ons? En wat maakt vloeken zo krachtig? Waarschuwing: deze aflevering bevat grof taalgebruik.Onderzoek: Dr. Anita Eerland, prof.dr. Rolf ZwaanPresentatie: Rolf Zwaan & Anita EerlandMuziek geschreven en gespeeld door Rolf ZwaanBronnenLev-Ari, S., & McKay, R. (2023). The sound of swearing: Are there universal patterns in profanity? Psychonomic Bulletin and Review, 30, 1103-1114. Pinker, S. (2007). The Stuff of Thought : Language as a Window Into Human Nature. New York, NY: Viking.Stapleton, K., Beers Fägersten, K., Stephens, R., & Loveday, C. (2022). The power of swearing: What we know and what we don’t. Lingua, 277. https://doi.org/10.1016/j.lingua.2022.103406Een compleet overzicht met alle thema’s uit de podcast en de bijbehorende afleveringen is hier te vinden.